Vaán ñeà ly dò vaø taùi hoân laø ñeà taøi thöôøng ñöôïc baøn luaän giöõa nhöõng Cô ñoác nhaân chaân thaønh. Hai caâu hoûi neàn taûng cuûa söï baøn luaän naøy laø: (1) Khi naøo, coù bao giôø, söï ly dò ñöïôc cho pheùp trong maét Ñöùc Chuùa Trôøi? Vaø (2) Khi naøo, coù bao giôø, söï taùi hoân ñöôïc cho pheùp trong maét Ñöùc Chuùa Trôøi? Haàu heát caùc giaùo phaùi vaø caùc Hoäi thaùnh ñoäc laäp coù moät laäp tröôøng giaùo lyù chính thöùc veà ñieàu gì ñöôïc cho pheùp vaø ñieàu gì khoâng, döïa treân söï giaûi kinh kyõ löôõng cuûa hoï. Chuùng ta neân toân troïng heát thaûy nhöõng ñieàu naøy ñeå coù söï thuyeát phuïc vaø soáng theo – neáu söï thuyeát phuïc cuûa hoï ñöôïc thuùc ñaåy bôûi tình yeâu cho Ñöùc Chuùa Trôøi. Tuy nhieân, ñieàu toát nhaát laø taát caû ñieàu chuùng ta ñöôïc thuyeát phuïc ñoù coù laø 100% ñuùng Kinh Thaùnh khoâng. Ngöôøi Ñaøo taïo moân ñoà khoâng muoán daïy nhöõng ñieàu huït vôùi yù ñònh cuûa Ñöùc Chuùa Trôøi. Ngöôøi ñoù cuõng khoâng muoán ñaët gaùnh naëng leân ngöôøi Ñöùc Chuùa Trôøi khoâng heà döï ñònh phaûi gaùnh mang. Vôi muïc tieâu naøy, toâi seõ gaéng heát söùc giaûi nghóa Kinh Thaùnh veà ñeà taøi gaây tranh luaän naøy vaø baïn haõy quyeát ñònh baïn ñoàng yù hay khoâng.
Haõy ñeå toâi baét ñaàu baèng vieäc noùi cho baïn laø toâi cuõng nhö baïn raát ñau buoàn vì söï ly dò traøn lan treân theá giôùi hoâm nay. Thaäm chí ñau buoàn hôn khi coù nhieàu Cô ñoác nhaân thöïc söï cuõng ñang ly dò goàm caû nhöõng ngöôøi trong chöùc vuï . Ñaây laø moät bi kòch lôùn. Chuùng ta caàn laøm taát caû nhöõng gì coù theå ñeå ngaên ch·n ñieàu naøy tieáp tuïc xaõy ra vaø giaûi phaùp toát nhaát cho vaán ñeà ly dò laø giaûng Phuùc AÂm vaø keâu goïi ngöôøi ta ñeán söï aên naên. Khi hai ngöôøi coù gia ñình thaät söï taùi sanh vaø cuøng böôùc theo Ñaáng Christ, hoï seõ khoâng bao giôø ly dò. Ngöôøi ñaøo taïo moân ñoà seõ laøm taát caû nhöõng gì coù theå laøm cho hoân nhaân mình vöõng maïnh vì bieát göông cuûa mình laø phöông tieän giaûng daïy aûnh höôûng nhaát.
Toâi xin noùi theâm laø toâi ñaõ coù moät gia ñình haïnh phuùc hôn 25 naêm qua vaø chöa töøng keát hoân tröôùc ñoù. Toâi khoâng heà tô töôûng vieäc ly dò. Vì vaäy toâi khoâng coù ñoäng cô caù nhaân naøo laøm nheï ñi nhöõng caâu Kinh Thaùnh khoù veà ly dò. Tuy nhieân, toâi coù loøng traéc aån saâu xa cho nhöõng ngöôøi ñaõ ly dò vì bieát mình coù theå deã maéc sai laàm khi laø moät ngöôøi treû, laäp gia ñình vôùi moät ngöôøi roài sau ñoù quaù bò caùm doã ñeå ly hoân, hoaëc ai ñoù khoâng dung chòu toâi ñöôïc nhö ngöôøi nöõ tuyeät vôøi toâi ñaõ keát hoân. Noùi khaùc ñi, toâi coù theå ñaõ keát thuùc trong söï ly dË, nhöng nhôø ôn ñieån Ñöùc Chuùa Trôøi toâi ñaõ khoâng nhö vaäy. Toâi nghó raèng ña phaàn nhöõng ngöôøi ñaõ laäp gia ñình coù theå lieân töôûng ñeán ñieàu toâi ñang noùi vaø vì vaäy chuùng ta caàn töï keàm cheá ñeå khoâng neùm ñaù nhöõng ngöôøi ñaõ ly dò. Chuùng ta laø ai, nhöõng ngöôøi coù öôïc moät hoân nhaân deã daøng, maø ñònh toäi nhöõng ngöôøi ly dò vaø khoâng heà bieát ñieàu hoï ñaõ chòu? Ñöùc Chuùa Trôøi coù theå xem hoï laø coâng bình hôn chuùng ta vì Ngaøi bieát chuùng ta khi ôû trong cuøng caûnh ngoä ñoù, thì ñaõ ly dò sôùm hôn roài.
Khoâng ai laäp gia ñình laïi troâng ñôïi cuoái cuøng seõ bò ly dò vaø toâi khoâng nghó ai gheùt söï ly dò hôn laø nhöõng ngöôøi ñaõ bò khoå vì noù. Vì vaäy chuùng ta neân coá giuùp nhöõng ngöôøi ñaõ laäp gia ñình giöõ vöõng hoân nhaân, vaø giuùp nhöõng ngöôøi ly dò tìm thaáy ñieàu aân suûng Ñöùc Chuùa Trôøi coù theå ban cho. Toâi vieát ñeà taøi naøy treân tinh thaàn ñoù.
Toâi seõ gaéng heát söùc duøng Kinh Thaùnh giaûi nghóa Kinh Thaùnh. Toâi töøng löu yù nhöõng caâu Kinh Thaùnh veà ñeà taøi naøy thöôøng ñöôïc giaûi nghóa traùi ngöôïc vôùi nhöõng caâu Kinh Thaùnh khaùc, chæ roõ raèng nhöõng caâu naøy ñaõ bò hieåu laàm hay ít nhaát cuõng bò hieåu laàm moät phaàn.
Neàn Taûng (A Foundation)
Chuùng ta haõy baét ñaàu baèng neàn taûng leõ thaät maø taát caû chuùng ta ñeàu ñoàng yù. Raát cô baûn, Kinh Thaùnh xaùc nhaän Ñöùc Chuùa Trôøi choáng laïi vieäc ly dò noùi chung. Trong suoát thôøi kyø moät soá ngöôøi nam Israel ly dò vôï, Ngaøi ñaõ tuyeân boá qua tieân tri cuûa Ngaøi laø Malachi:
“Vì Gieâ-hoâ-va Ñöùc Chuùa Trôøi cuûa Y-sô-ra-eân coù phaùn raèng ta gheùt ngöôøi naøo boû vôï, vaø ngöôøi naøo laáy söï hung döõ che aùo mình, Ñöùc Gieâ-hoâ-va vaïn quaân phaùn vaäy. Vaäy haõy giöõ trong taâm thaàn caùc ngöôi, chôù ñaõi caùch phænh doái.” (Malachi 2:16)
Ñieàu naøy khoâng neân gaây ngaïc nhieân cho baát kyø ai bieát ñoâi ñieàu veà tình yeâu vaø baûn taùnh coâng bình cuûa Ñöùc Chuùa Trôøi, hoaëc ngöôøi bieát ñoâi ñieàu vieäc ly dò laøm toån haïi theå naøo cho ngöôøi choàng, ngöôøi vôï vaø con caùi. Chuùng ta leõ ra phaûi thaéc maéc veà phaåm haïnh ñaïo ñöùc cuûa ngöôøi uûng hoä ly dò trong moät caùch chung chung. Ñöùc Chuùa Trôøi laø tình yeâu (I Giaêng 4:8) vaø vì vaäy Ngaøi gheùt söï ly dò.
Moät soá ngöôøi Pharisi töøng hoûi Chuùa Gieâ-su moät caâu lieân quan ñeán vieäc hôïp phaùp ly dò “vì baát cöù lyù do gì”. Söï traû lôøi cuûa Ngaøi baøy toû söï khoâng taùn thaønh cô baûn cuûa Ngaøi veà vieäc ly dò. Thaät ra, ly dò chöa töøng laø döï ñònh cuûa Ngaøi cho baát kyø ai:
“Ngöôøi Pha-ri-si beøn ñeán gaàn ñeå thöû Ngaøi, maø raèng: Khoâng cöù vì côù gì ngöôøi ta coù pheùp ñeå vôï mình chaêng? Ngaøi traû lôøi raèng: Caùc ngöôi haù chöa ñoïc lôøi cheùp veà Ñaáng Taïo Hoùa, hoài ban ñaàu, döïng neân moät ngöôøi nam, moät ngöôøi nöõ, vaø coù phaùn raèng: Vì côù ñoù ngöôøi nam seõ lìa cha meï, maø dính díu vôùi vôï mình; hai ngöôøi seõ cuøng neân moät thòt hay sao? Theá thì, vôï choàng khoâng phaûi laø hai nöõa, nhöng moät thòt maø thoâi. Vaäy, loaøi ngöôøi khoâng neân phaân reõ nhöõng keû maø Ñöùc Chuùa Trôøi ñaõ phoái hieäp!” (Math 19:3-6)
Veà lòch söû, chuùng ta bieát coù hai tröôøng phaùi tö töôûng giöõa voøng caùc laõnh ñaïo toân giaùo Giuña trong thôøi Chuùa Gieâ-su. Chuùng ta seõ tìm hieåu hai tröôøng phaùi tö töôûng naøy kyõ hôn sau, nhöng hieän nay ñuû ñeå noùi moät tröôøng phaùi thì baûo thuû vaø moät tröôøng phaùi thì töï do. Phe baûo thuû tin moät ngöôøi chæ ñöôïc pheùp ly dò vôï vì nhöõng lyù do ñaïo ñöùc thaät nghieâm troïng. Phe töï do tin moät ngöôøi coù theå ly dò vôï vì baát kyø lyù do naøo, thaäm chí goàm vieäc gaëp ñöôïc moät ngöôøi nöõ khaùc loâi cuoán hôn. Nhöõng nieàm tin traùi ngöôïc naøy laø cô sôû cho caâu hoûi cuûa ngöôøi Pharisi vôùi Chuùa Gieâ-su.
Chuùa Gieâ-su duøng nhöõng caâu Kinh Thaùnh töø nhöõng trang ñaàu cuûa Saùng-theá-kyù chæ ra keá hoaïch nguyeân thuûy cuûa Ñöùc Chuùa Trôøi laø theå naøo keát noái ngöôøi nam vaø ngöôøi nöõ maõi maõi chöù khoâng phaûi chæ laø taïm thôøi. Moâise tuyeân boá Ñöùc Chuùa Trôøi taïo neân hai giôùi tính vôùi yù töôûng hoân nhaân trong ñaàu vaø hoân nhaân laø moái quan heä noåi baät ñaõ trôû neân moái quan heä chính yeáu. Khi hoân nhaân ñöôïc thieát laäp, noù ñöôïc phaân loaïi cao hôn moái quan heä cuûa moät ngöôøi vôùi cha meï ngöôøi ñoù. Ngöôøi nam phaûi lìa cha meï mình ñeå dính díu cuøng vôï.
Hôn theá, moái quan heä tính duïc giöõa ngöôøi nam vaø vôï chæ ra söï neân moät Ñöùc Chuùa Trôøi chæ ñònh cuûa hoï. Roõ raøng, moái quan heä nhö vaäy, vaø keát quaû laø söï duy trì noøi gioáng, khoâng bao giôø Ñöùc Chuùa Trôøi nguï yù laø taïm thôøi nhöng laø beàn vöõng maõi maõi. Toâi ñoaùn laø aâm gioïng traû lôøi cuûa Chuùa Gieâ-su cho ngöôøi Pharisi chæ ra söï tuyeät voïng voâ cuøng cuûa Ngaøi veà vieäc moät caâu nhö vaäy cuõng ñem ra hoûi. Ñöùc Chuùa Trôøi chaéc chaén khoâng bao giôø döï ñònh ngöôøi nam seõ ly dò vôï vì “baát kyø lyù do naøo”.
Dó nhieân, Ñöùc Chuùa Trôøi khoâng ñònh baát kyø ngöôøi naøo phaïm toäi baèng baát kyø caùch naøo, nhöng taát caû chuùng ta ñeàu phaïm toäi. Ñaày loøng thöông xoùt, Ñöùc Chuùa Trôøi ban söï cung öùng ñeå cöùu chuùng ta khoûi söï noâ leä toäi loãi. Hôn theá, Ngaøi coù ñoâi ñieàu noùi cuøng chuùng ta sau khi chuùng ta laøm nhöõng ñieàu Ngaøi khoâng muoán. Cuõng vaäy, Ñöùc Chuùa Trôøi khoâng heà ñònh ngöôøi naøo ly dò, nhöng ly dò laø ñieàu khoâng traùnh khoûi giöõa nhaân loaïi khoâng thuaän phuïc Ñöùc Chuùa Trôøi. Ñöùc Chuùa Trôøi khoâng ngaïc nhieân trong söï ly dò ñaàu tieân hay haøng trieäu laàn ly dò keá tieáp. Vaø vì vaäy Ngaøi khoâng chæ tuyeân boá Ngaøi gheùt söï ly dò, Ngaøi coøn coù ñoâi ñieàu ñeå noùi cuøng nhöõng ngöôøi sau khi ly dò.
Töø Luùc Ban Ñaàu (In the Beginning)
Vôùi neàn taûng ñaõ ñöôïc thieát laäp, chuùng ta coù theå baét ñaàu nghieân cöùu kyõ löôõng ñieàu Ñöùc Chuùa Trôøi tuyeân boá veà söï ly dò vaø taùi hoân. Töø nhöõng caâu noùi deã gaây tranh caõi nhaát veà ly hoân vaø taùi hoân ñöôïc Chuùa Gieâ-su noùi vôùi ngöôøi Israel, tröôùc heát seõ giuùp chuùng ta nghieân cöùu ñieàu Ñöùc Chuùa Trôøi ñaõ noùi haøng traêm naêm tröôùc veà cuøng ñeà taøi naøy cho ngöôøi Israel ban ñaàu. Neáu chuùng ta thaáy ñieàu Ñöùc Chuùa Trôøi noùi qua Moâise vaø qua Chuùa Gieâ-su laø maâu thuaãn, chuùng ta coù theå ñoan chaéc hoaëc Luaät phaùp Ñöùc Chuùa Trôøi ñaõ thay ñoåi hoaëc chuùng ta ñaõ giaûi nghóa sai ñieàu Chuùa Gieâ-su hay Moâise noùi. Vì vaäy, chuùng ta haõy baét ñaàu vôùi ñieàu Ñöùc Chuùa Trôøi tröôùc heát ñaõ baøy toû veà vieäc ly dò vaø taùi hoân.
Toâi ñaõ ñeà caäp ñeán phaân ñoaïn trong Saùng theá kyù ñoaïn 2 laø, theo Chuùa Gieâ-su, coù vaøi söï thích hôïp vôùi ñeà taøi ly dò. Laàn naøy, chuùng ta haõy ñoïc noù ngay töø söï kyù thuaät Saùng theá kyù:
“Gieâ-hoâ-va Ñöùc Chuùa Trôøi duøng xöông söôøn ñaõ laáy nôi A-ñam laøm neân moät ngöôøi nöõ, ñöa ñeán cuøng A-ñam. A-ñam noùi raèng: Ngöôøi naày laø xöông bôûi xöông toâi, thòt bôûi thòt toâi maø ra. Ngöôøi naày seõ ñöôïc goïi laø ngöôøi nöõ, vì noù do nôi ngöôøi nam maø coù. Bôûi vaäy cho neân ngöôøi nam seõ lìa cha meï maø dính díu cuøng vôï mình, vaø caû hai seõ neân moät thòt.” (Saùng 2:22-24)
Vaäy ñaây laø hoân nhaân nguyeân thuûy. Ñöùc Chuùa Trôøi taïo neân ngöôøi nöõ ñaàu tieân töø ngöôøi nam ñaàu tieân vaø cho ngöôøi nam ñaàu tieân, vaø ñích thaân ñem coâ ñeán cho ngöôøi nam. Trong lôøi cuûa Chuùa Gieâ-su “Ñöùc Chuùa Trôøi… keát hieäp (hoï)” (Math 19:6, phaàn nhaán maïnh ñöôïc theâm vaøo). Ñaây laø hoân nhaân ñaàu tieân Ñöùc Chuùa Trôøi chæ ñònh ñaët khuoân maãu cho taát caû hoân nhaân sau ñoù. Ñöùc Chuùa Trôøi taïo neân khoaûng cuøng soá löôïng ngöôøi nöõ cuõng nhö nam, Ngaøi taïo ra hoï ñeå hoï ñöôïc thu huùt bôûi giôùi tính khaùc. Vì vaäy coù theå noùi Ñöùc Chuùa Trôøi vaãn coøn ñang saép xeáp hoân nhaân ôû moät möùc ñoä quan troïng (daàu raèng coù nhieàu ngöôøi ñeå choïn löïa hôn laø trong thôøi Adam vaø Eva). Vì vaäy, nhö Chuùa Gieâ-su chæ ra, khoâng moät ai ñöôïc phaân reõ ñieàu Ñöùc Chuùa Trôøi ñaõ phoái hieäp. Ñöùc Chuùa Trôøi khoâng döï ñònh cho caëp vôï choàng ban ñaàu naøy soáng rieâng reõ nhöng hoï seõ tìm ñöôïc phöôùc khi soáng vôùi nhau trong söï leä thuoäc laãn nhau. Vieäc vi phaïm yù muoán ñaõ baøy toû roõ cuûa Ñöùc Chuùa Trôøi seõ gaây neân toäi loãi. Vì vaäy, töø chöông hai cuûa Kinh Thaùnh, vaán ñeà ñöôïc thieát laäp laø ly dò khoâng laø döï ñònh cuûa Ñöùc Chuùa Trôøi cho baát kyø hoân nhaân naøo.
Luaät Cuûa Ñöùc Chuùa Trôøi Ñöôïc Vieát Trong Loøng
(God’s Law Written in Hearts)
Toâi cuõng xin gôïi yù laø ngay caû ngöôøi chöa töøng ñoïc Saùng theá kyù ñoaïn hai töï nhieân cuõng bieát laø ly dò laø sai traät, cuõng nhö giao öôùc hoân nhaân troïn ñôøi ñöôïc thöïc haønh trong nhieàu neàn vaên hoùa daân ngoaïi nôi khoâng coù söï hieåu bieát Kinh Thaùnh. Nhö Phaoloâ vieát trong thö tín cuûa oâng cho ngöôøi Roâma:
“Vaû, daân ngoaïi voán khoâng coù luaät phaùp, khi hoï töï nhieân laøm nhöõng vieäc luaät phaùp daïy bieåu, thì nhöõng ngöôøi aáy daàu khoâng coù luaät phaùp, cuõng töï neân luaät phaùp cho mình. Hoï toû ra raèng vieäc maø luaät phaùp daïy bieåu ñaõ ghi trong loøng hoï: Chính löông taâm mình laøm chöùng cho luaät phaùp, coøn yù töôûng mình khi thì caùo giaùc mình, khi thì binh vöïc mình.” (Roâma 2:14-15)
Boä luaät ñaïo ñöùc Ñöùc Chuùa Trôøi ñöôïc vieát trong loøng moãi ngöôøi. Thaät ra, boä luaät ñaïo ñöùc naøy noùi qua löông taâm naøy laø toaøn boä luaät phaùp maø Ñöùc Chuùa Trôøi töøng ban cho baát cöù ai, tröø ra daân Israel, töø Añam cho ñeán thôøi Chuùa Gieâ-su. Baát kyø ai ngay caû chæ suy töôûng ñeán vieäc ly dò seõ thaáy mình phaûi xöû lyù vôùi löông taâm mình. Vaø caùch duy nhaát ñeå coù theå thaéng löông taâm mình laø tìm ra moät soá lôøi bieän hoä toát ñeïp cho vieäc ly dò. Neáu ngöôøi ñoù xuùc tieán vieäc ly dò maø khoâng coù moät lyù do bieän hoä hay ho naøo thì löông taâm ngöôøi ñoù seõ ñònh toäi ngöôøi maëc duø ngöôøi ñaõ coá heát söùc traán aùp noù.
Nhö ñöôïc bieát, trong 27 ñôøi töø Añam ñeán thôøi ban luaät phaùp Moâise cho Israel khoaûng chöøng naêm 1449 BC, luaät cuûa löông taâm laø toaøn boä söï khaûi thò cuûa Ñöùc Chuùa Trôøi cho baát cöù ai, goàm caû ngöôøi Israel, lieân quan ñeán vaán ñeà ly dò vaø taùi hoân, vaø Ñöùc Chuùa Trôøi xem ñoù laø ñuû roài. (Haõy nhôù raèng Moâise ñaõ khoâng vieát söï kyù thuaät veà söï saùng taïo Saùng theá kyù ñoaïn 2 cho ñeán thôøi Xuaát Edíptoâ). Thaät hôïp lyù khi nghó trong suoát 27 ñôøi tröôùc thôøi Luaät phaùp cuûa Moâise naøy, goàm caû thôøi kyø nöôùc luït cuûa Noâ-eâ, moät soá trong haøng trieäu cuoäc hoân nhaân trong haøng traêm naêm naøy ñaõ keát thuùc baèng söï ly dò. Döôøng nhö cuõng hôïp lyù keát luaän laø Ñöùc Chuùa Trôøi, Ñaáng khoâng heà thay ñoåi, saün saøng tha thöù nhöõng ngöôøi phaïm toäi ly dò neáu hoï xöng nhaän vaø aên naên toäi loãi mình. Chuùng ta chaéc raèng ngöôøi ta coù theå ñöôïc cöùu, hoaëc ñöôïc Ñöùc Chuùa Trôøi xöng coâng bình bôûi ñöùc tin mình, tröôùc khi ban luaät phaùp Moâise, nhö vôùi Apraham (Roâma 4:1-12). Neáu ngöôøi ta coù theå ñöôïc xöng coâng bình bôûi ñöùc tin mình töø Añam ñeán Moâise, coù nghóa laø hoï coù theå ñöôïc tha thöù baát kyø ñieàu gì goàm caû vieäc phaïm toäi ly dò. Do vaäy, khi chuùng ta thaêm doø veà ñeà taøi ly dò vaø taùi hoân, toâi töï hoûi ‘Khoâng bieát nhöõng ngöôøi phaïm toäi ly dò tröôùc thôøi Luaät phaùp Moâise vaø nhaän ñöôïc söï tha thöù töø Ñöùc Chuùa Trôøi roài bò löông taâm caùo traùch (vì chöa coù luaät ñöôïc vieát) coù phaïm toäi khoâng neáu hoï taùi hoân?’ Toâi chæ ñöa ra caâu hoûi thoâi.
Coøn naïn nhaân söï ly hoân laø ngöôøi khoâng phaïm toäi naøy, laø ngöôøi bò ly dò khoâng do loãi hoï, nhöng chæ do ngöôøi phoái ngaãu ích kyû thì sao? Löông taâm hoï coù bò caám caûn khoâng taùi hoân khoâng? Ñoái vôùi toâi döôøng nhö khoâng phaûi vaäy. Neáu ngöôøi ñaøn oâng boû vôï vì moät phuï nöõ khaùc, coù bao giôø khieán coâ keát luaän laø coâ khoâng coù quyeàn laäp gia ñình laïi khoâng? Coâ bò ly hoân duø coâ khoâng coù loãi laàm naøo maø.
Luaät Moâise (The Law of Moses)
Khoâng phaûi maõi ñeán saùch thöù ba cuûa Kinh Thaùnh chuùng ta môùi thaáy vaán ñeà ly dò vaø taùi hoân ñöôïc ñeà caäp ñeán cuï theå. Chöùa ñöïng trong luaät Moâise laø vieäc caám nhöõng thaày teá leã laäp gia ñình vôùi nhöõng ngöôøi nöõ bò ly dò:
“Thaày teá leã chôù neân cöôùi moät ngöôøi kî nöõ hay laø keû daâm oâ; cuõng chaúng neân cöôùi ngöôøi bò choàng ñeå, vì thaày teá leã ñaõ bieät rieâng ra thaùnh cho Ñöùc Chuùa Trôøi mình.” (Leâvi kyù 21:7)
Khoâng choã naøo trong Luaät Moâise coù moät söï caám caûn nhö vaäy ñöôïc noùi ñeán chung cho ngöôøi nam Israel. Hôn theá, caâu Kinh Thaùnh vöøa môùi trích ñoù nguï yù raèng (1) Coù nhöõng ngöôøi nöõ Israel bò ly dò vaø (2) Seõ khoâng gì sai traät khi ngöôøi nam Israel khoâng laø thaày teá leã laäp gia ñình vôùi moät ngöôøi nöõ tröôùc ñoù töøng laäp gia ñình. Luaät ñöôïc trích daãn ôû treân chæ öùng duïng cho nhöõng thaày teá leã vaø cho nhöõng ngöôøi nöõ ñaõ ly dò muoán laäp gia ñình vôùi ngöôøi laø thaày teá leã. Khoâng coù gì sai traät theo luaät Moâise veà vieäc taùi gaùi cuûa moät ngöôøi nöõ ñaõ ly dò, chæ khi ngöôøi ñoù khoâng taùi giaù cuøng moät thaày teá leã. Vaø khoâng coù gì sai traät cho moät ngöôøi nam naøo, ngoaïi tröø thaày teá leã, laäp gia ñình cuøng moät ngöôøi nöõ ñaõ bò ly dò.
Thaày teá leã caû (coù theå laø moät ñieån hình toái cao cuûa Ñaáng Christ) ñöôïc ñoøi hoûi soáng vôùi nhöõng tieâu chuaån cao hôn nhöõng thaày teá leã bình thöôøng. OÂng ngay caû khoâng ñöôïc pheùp laäp gia ñình vôùi moät ngöôøi ñaøn baø goùa. Chuùng ta ñoïc chæ moät vaøi caâu sau trong Leâvi kyù:
“Ngöôøi chaúng neân cöôùi ñaøn baø goùa, bò ñeå, daâm oâ hay laø kî nöõ, nhöng phaûi cöôùi moät ngöôøi ñoàng trinh trong voøng daân söï mình”. (Leâvi 21:14)
Coù phaûi caâu Kinh Thaùnh naøy chöùng toû laø baát kyø hay taát caû goùa buïa ngöôøi Israel naøo taùi giaù hay baát kyø hay taát caû ngöôøi nam Israel naøo laäp gia ñình vôùi ngöôøi goùa buïa ñoù laø toäi? Khoâng, chaéc chaén laø khoâng. Thaät ra caâu Kinh Thaùnh naøy nguï yù maïnh meõ laø baát kyø phuï nöõ goùa naøo laáy baát kyø ngöôøi nam naøo khoâng phaûi laø thaày teá leã thì khoâng toäi loãi gì. Noù cuõng nguï yù maïnh meõ laø baát kyø ngöôøi naøo ngoaïi tröø thaày teá leã caû ñeàu ñöôïc pheùp laäp gia ñình cuøng moät ngöôøi goùa buïa. Nhöõng caâu Kinh Thaùnh khaùc xaùc nhaän tính hôïp phaùp hoaøn toaøn cho moät ngöôøi goùa buïa taùi hoân (Roma 7:2-3, I Tim 5:14)
Caâu Kinh Thaùnh naøy cuõng aùm chæ, cuøng nhöõng caâu chuùng ta ñaõ xem xeùt tröôùc ñaây (Leâvi 21:7) laø khoâng coù gì sai traät cho baát kyø ngöôøi nam Israel naøo (ngoaïi tröø laø moät thaày teá leã hay thaày teá leã caû) laäp gia ñình vôùi ngöôøi nöõ bò ly dò hoaëc thaäm chí ngay caû vôùi ngöôøi nöõ khoâng coøn laø trinh nöõ nhöng ñaõ “bò oâ ueá vì maõi daâm”. Hôn nöõa noù cuõng aùm chæ döôùi luaät phaùp Moâise, khoâng gì sai traät khi ngöôøi nöõ ñaõ ly dò taùi hoân hay ngöôøi nöõ “ñaõ bò oâ ueá bôûi maõi daâm” laäp gia ñình, mieãn laø khoâng laäp gia ñình vôùi thaày teá leã. Ñöùc Chuùa Trôøi ñaõ nhaân töø ban cho caû nhöõng ngöôøi gian daâm laãn nhöõng ngöôøi ly dò moät cô hoäi nöõa daãu Ngaøi raát choáng traû vieäc gian daâm laãn ly dò.
Söï Ngaên Caám Ñaëc Bieät Thöù Hai Vôùi Vieäc Taùi Hoân
(A Second Specific Prohibition Against Remarriage)
Ñöùc Chuùa Trôøi ban “cô hoäi thöù nhì” cho nhöõng ngöôøi nöõ ly dò bao nhieâu laàn? Chuùng ta coù neân keát luaän Ñöùc Chuùa Trôøi ban cho nhöõng ngöôøi nöõ ly dò chæ theâm moät cô hoäi nöõa döôùi luaät Moâise, chæ cho pheùp theâm moät laàn taùi hoân khoâng? Ñaây coù theå laø moät keát luaän sai laàm. Chuùng ta ñoïc Luaät cuûa Moâise sau ñaây:
“Khi moät ngöôøi nam cöôùi vôï, neáu naøng chaúng ñöôïc ôn tröôùc maët ngöôøi, bôûi ngöôi thaáy nôi naøng moät söï xaáu hoå naøo, thì ngöôøi ñöôïc vieát moät tôø ñeå, trao vaøo tay naøng, ñuoåi khoûi nhaø mình. Khi naøng ñaõ ra khoûi nhaø ngöôøi, ñi laøm vôï moät ngöôøi khaùc, neáu ngöôøi choàng thöù nhì laïi gheùt naøng, vieát cho moät tôø ñeå, trao vaøo tay naøng vaø ñuoåi khoûi nhaø mình, hay laø ngöôøi choàng thöù nhì naøy cheát ñi, – thì ngöôøi choàng thöù nhöùt laø ngöôøi ñaõ ñuoåi naøng ñi, khoâng ñöôïc pheùp laáy naøng laïi laøm vôï, sau khi naøng bò oâ ueá. Vì aáy laø moät vieäc gôùm ghieác tröôùc maët Ñöùc Gieâ-hoâ-va; ngöôi chôù ñoå toäi cho xöù maø Gieâ-hoâ-va Ñöùc Chuùa Trôøi ngöôi ban cho ngöôi laøm saûn nghieäp.” (Phuïc 24:1-4)
Löu yù trong nhöõng caâu naøy, söï ngaên caám duy nhaát laø ngöôøi nöõ hai laàn ly dò khoâng ñöôïc taùi hoân vôùi ngöôøi choàng ñaàu tieân. Vieäc taùi hoân thöù hai khoâng thaáy noùi laø coù toäi. Vaø khi coâ ly dò laàn thöù hai (hay cheát choàng thöù hai), coâ chæ bò ngaên caûn quay laïi vôùi ngöôøi choàng ñaàu tieân. Söï nguï yù roõ raøng laø coâ ñöôïc töï do taùi hoân vôùi baát cöù ngöôøi nam naøo (laø ngöôøi töï nguyeän chòu traùch nhieäm veà coâ). Khi coâ taùi hoân vôùi moät ngöôøi khaùc laø toäi, thì coù theå Chuùa ñaõ khoâng caàn ñöa ra söï chæ daãn ñaëc bieät naøy. Taát caû ñieàu Ngaøi neân noùi laø “Nhöõng ngöôøi ly dò bò caám taùi hoân”.
Hôn theá, neáu Ñöùc Chuùa Trôøi cho pheùp ngöôøi nöõ naøy laäp gia ñình laàn thöù hai, thì ngöôøi nam laäp gia ñình vôùi coâ sau laàn ly hoân thöù nhaát cuõng khoâng maéc toäi gì. Vaø neáu coâ ñöôïc pheùp taùi hoân laàn thöù ba, thì baát cöù ngöôøi nam naøo laäp gia ñình vôùi coâ sau söï ly dò thöù hai cuõng khoâng phaïm toäi (ngoaïi tröø ñoù laø ngöôøi choàng ñaàu tieân cuûa coâ). Vì vaäy Ñöùc Chuùa Trôøi gheùt söï ly dò nhöng yeâu ngöôøi bò ly dò, vaø Ngaøi ñaõ ñaày loøng thuông xoùt ban cho hoï moät cô hoäi khaùc.
Toùm Laïi (A Summary)
Xin ñeå toâi toùm löôïc laïi ñieàu chuùng ta khaùm phaù ñeán ñaây: Daàu Ñöùc Chuùa Trôøi tuyeân boá Ngaøi gheùt söï ly dò, Ngaøi khoâng ñöa ra söï chæ daãn naøo tröôùc ñoù hay suoát thôøi Cöïu Öôùc laø vieäc taùi hoân laø moät toäi, vôùi hai ngoaïi leä sau: (1) Ngöôøi nöõ ly dò hai laàn taùi hoân vôùi ngöôøi choàng ñaàu tieân cuûa mình vaø (2) Ngöôøi nöõ ly dò taùi hoân cuøng moät thaày teá leã. Hôn nöõa, Ñöùc Chuùa Trôøi khoâng ñöa ra chæ daãn veà vieäc taùi hoân vôùi moät ngöôøi ly dò laø toäi cho baát cöù ai ngoaïi tröø thaày teá leã.
Ñieàu naøy raát traùi ngöôïc ñieàu Chuùa Gieâ-su noùi veà ngöôøi ly dò vaø ngöôøi cöôùi ngöôøi ly dò. Chuùa Gieâ-su noùi nhöõng ngöôøi nhö theá phaïm toäi ngoaïi tình (Mathiô 5:32). Vì vaäy chuùng ta ñang hieåu laàm caû Chuùa Gieâ-su laãn Moâise, hoaëc giaû Ñöùc Chuùa Trôøi ñaõ thay ñoåi luaät cuûa Ngaøi. Söï nghi ngôø cuûa toâi laø chuùng ta coù theå ñaõ giaûi nghóa sai ñieàu Chuùa Gieâ-su daïy, vì thaät kyø laï neáu Ñöùc Chuùa Trôøi baát ngôø tuyeân boá ñieàu gì ñoù laø phaïm toäi veà luaân lyù, laø ñieàu ñöôïc chaáp thuaän veà luaân lyù tröôùc ñaây 1500 döôùi thôøi luaät phaùp ñaõ ban cho Israel.
Tröôùc khi giaûi quyeát söï töông phaûn naøy ñaày ñuû hôn, toâi xin chæ ra vieäc cho pheùp taùi hoân cuûa Ñöùc Chuùa Trôøi döôùi giao öôùc cuû khoâng chöùa ñöïng baát cöù quy ñònh naøo laøm neàn taûng cho nhöõng lyù do ly dò cuûa moät ngöôøi hay möùc ñoä phaïm toäi moät ngöôøi maéc vì ly dò. Ñöùc Chuùa Trôøi khoâng bao giôø noùi ngöôøi ly dò naøo ñoù khoâng ñuû tieâu chuaån taùi hoân vì söï ly dò cuûa hoï khoâng coù nhöõng lyù do hôïp phaùp. Ngaøi khoâng bao giôø noùi moät soá ngöôøi naøo ñoù môùi ñaùng ñöôïc taùi hoân vì tính hôïp phaùp trong vieäc hoï ly hoân. Tuy nhieân nhöõng phaùn xeùt nhö vaäy thöôøng ñöôïc ngöôøi haàu vieäc Chuùa hieän ñaïi noã löïc thöïc hieän döïa treân lôøi chöùng töø moät phía. Thí duï, moät ngöôøi nöõ ly dò coá thuyeát phuïc muïc sö coâ laø coâ ñaùng ñöôïc pheùp taùi hoân vì coâ chæ laø naïn nhaân cuûa vieäc ly dò ñoù. Ngöôøi choàng ñaõ ly dò coâ – coâ khoâng ly dò anh. Nhöng neáu vò muïc sö naøy ñöôïc cô hoäi nghe töø ngöôøi choàng tröôùc ñaây cuûa coâ veà caâu chuyeän, oâng coù theå seõ coù chuùt thöông haïi anh ta. Coù leõ coâ laø moät ngöôøi thoâ baïo vaø cuõng coù phaàn loãi trong ñoù.
Toâi ñöôïc bieát moät caëp vôï choàng caû hai ñaõ coá khieâu khích ngöôøi kia xöôùng leân vieäc ly hoân ñeå hoï traùnh toäi laø ngöôøi gaây ra ly hoân. Caû hai ñeàu muoán sau ly dò coù theå noùi laø ngöôøi phoái ngaãu cuûa hoï chöù khoâng phaûi hoï laø ngöôøi gaây ra ly dò, vì vaäy khieán cho hoân nhaân thöù hai sau ñoù cuûa hoï laø hôïp phaùp. Chuùng ta coù theå qua maët con ngöôøi nhöng khoâng theå qua maët Ñöùc Chuùa Trôøi. Thí duï, Ngaøi seõ ñaùnh giaù theá naøo moät ngöôøi nöõ ñaõ khoâng vaâng lôøi Ngaøi, tieáp tuïc töø choái quan heä tình duïc vôùi choàng vaø roài ly dò anh vì anh khoâng chung thuûy cuøng mình? Khoâng phaûi coâ ta ít ra cuõng coù traùch nhieäm trong vieäc ly dò ñoù sao?
Tröôøng hôïp ngöôøi nöõ ly dò hai laàn chuùng ta vöøa ñoïc trong Phuïc Truyeàn 24 ñaõ khoâng noùi gì veà quyeàn hôïp phaùp cuûa hai laàn ly dò cuûa coâ. Ngöôøi choàng ñaàu tieân ñaõ thaáy “söï khoâng xöùng ñaùng” trong coâ. Neáu söï “khoâng xöùng ñaùng” naøy laø ngoaïi tình thì coâ ñaùng ra bò cheát theo luaät Moâise moâ taû ngöôøi ngoaïi tình bò neùm ñaù cheát (Leâvi 20:10). Vaäy, neáu phaïm toäi ngoaïi tình laø lyù do hôïp phaùp duy nhaát cho ly dò thì ngöôøi choàng ñaàu ñaõ khoâng coù lyù do thích ñaùng ñeå ly dò coâ. Noùi khaùc ñi, coù leõ coâ ñaõ phaïm toäi ngoaïi tình vaø anh ta laø ngöôøi coâng bình nhö Gioâseùp choàng Mary, “muoán töø hoân coâ caùch kín nhieäm” (Mathiô 1:19). Coù nhieàu khaû naêng taïi ñaây.
Ngöôøi choàng thöù hai cuûa coâ chæ ñôn giaûn ñöôïc noùi ñeán laø “khoâng öa coâ”. Moät laàn nöõa, chuùng ta khoâng bieát ai laø ngöôøi coù loãi hoaëc laø caû hai ñeàu coù loãi. Nhöng ñieàu ñoù cuõng khoâng khaùc bieät gì. An ñieån Ñöùc Chuùa Trôøi môû roäng cho coâ taùi hoân vôùi baát cöù ngöôøi naøo muoán ñaûm ñöông moät ngöôøi nöõ ly dò hai laàn, ngoaïi tröø laø ngöôøi choàng ñaàu tieân cuûa coâ.
Söï Phaûn Ñoái (An Objection)
“Nhöng neáu ngöôøi ta ñöôïc pheùp hôïp phaùp taùi hoân sau ly dò vì baát cöù lyù do naøo, seõ khích leä hoï ly dò vì nhöõng lyù do khoâng hôïp phaùp” laø ñieàu thöôøng ñöôïc noùi. Toâi giaû söû ñieàu naøy coù theå laø thaät trong moät soá tröôøng hôïp nhöõng ngöôøi theo toân giaùo nhöng khoâng thaät söï laøm ñeïp loøng Ñöùc Chuùa Trôøi. Nhöng coá caûn trôû ngöôøi khoâng vaâng phuïc Ñöùc Chuùa Trôøi phaïm toäi laø moät vieäc khaù voâ ích. Tuy nhieân, nhöõng ngöôøi thaät loøng vaâng phuïc Ñöùc Chuùa Trôøi khoâng tìm caùch phaïm toäi. Hoï coá laøm ñeïp loøng Ñöùc Chuùa Trôøi. Vaø nhöõng ngöôøi naøy thöôøng coù moät hoân nhaân vöõng maïnh. Hôn nöõa, roõ raøng Ñöùc Chuùa Trôøi khoâng quaù quan taâm ñeán nhöõng ngöôøi döôùi giao öôùc cuõ ly dò vì nhöõng lyù do khoâng hôïp phaùp do coù moät luaät töï do taùi hoân, vì Ngaøi ñaõ ban cho daân Isarel moät luaät töï do taùi hoân.
Chuùng ta coù neân traùnh noùi laø Ñöùc Chuùa Trôøi saün saøng tha thöù hoï baát cöù toäi naøo, keûo e hoï ñöôïc khích leä phaïm toäi vì bieát söï tha thöù luoân saún coù khoâng? Neáu vaäy, chuùng ta phaûi ngöng giaûng Phuùc Am. Vaû, moïi söï ñeàu xuaát phaùt töø tình traïng taám loøng con ngöôøi. Ngöôøi yeâu meán Ñöùc Chuùa Trôøi muoán vaâng lôøi Ngaøi. Toâi bieát roõ söï tha thöù cuûa Ñöùc Chuùa Trôøi saún coù cho toâi neáu toâi caàu xin, baát chaáp laø toâi phaïm toäi gì. Nhöng ñieàu ñoù khoâng thuùc ñaåy toâi phaïm toäi gì caû vì toâi yeâu Ñöùc Chuùa Trôøi vaø ñaõ ñöôïc taùi sanh. Toâi ñaõ ñöôïc bieán ñoåi bôûi aân suûng Ñöùc Chuùa Trôøi. Toâi muoán laøm ñeïp loøng Ngaøi.
Ñöùc Chuùa Trôøi bieát khoâng caàn theâm moät haäu quaû tieâu cöïc nöõa vaøo nhieàu haäu quaû tieâu cöïc khoâng theå traùnh khoûi do ly dò vôùi hy voïng thuùc ñaåy con ngöôøi cöù giöõ vöõng hoân nhaân. Noùi veà nhöõng hoân nhaân raéc roái ñeå ngöôøi ta toát hôn khoâng ly dò vì hoï seõ khoâng bao giôø ñöôïc pheùp taùi hoân khoâng cung öùng nhieàu thuùc ñaåy cho vieäc giöõ vöõng hoân nhaân. Ngay caû neáu ngöôøi ñoù tin baïn, vieån caûnh moät ñôøi soáng coâ ñoäc so vôùi ñôøi soáng cöù ñau khoå vì hoân nhaân döôøng nhö laø thieân ñaøng cho ngöôøi coù moät hoân nhaân theâ thaûm.
Phao Loâ Noùi Veà Taùi Hoân (Paul on Remarriage)
Tröôùc khi chuùng ta giaûi quyeát vaán ñeà haøi hoøa lôøi Chuùa Gieâ-su vôùi lôøi Moâise veà taùi hoân, chuùng ta caàn bieát laø coøn coù moät taùc giaû Kinh Thaùnh ñoàng yù vôùi Moâise, teân oâng laø Söù ñoà Phaoloâ. Phaoloâ vieát roõ vieäc taùi hoân cho ngöôøi ñaõ ly hoân khoâng laø toäi vaø ñoàng yù vôùi ñieàu Cöïu öôùc ñaõ noùi:
“Veà nhöõng keû ñoàng thaân, toâi chaúng coù lôøi Chuùa truyeàn; song nhôø ôn thöông xoùt cuûa Chuùa, toâi ñöôïc laøm ngöôøi ñaùng tin, neân toâi ban lôøi khuyeân baûo. Vaäy toâi töôûng vì côù tai vaï haàu ñeán, moät ngöôøi nam cöù ôû vaäy laø neân. Coù phaûi ngöôi ñaõ bò vaán vöông vôùi vôï chaêng? Chôù tìm caùch maø lìa mình ra. Coù phaûi ngöôi chöa bò vaán vöông vôùi vôï chaêng? Ñöøng kieám vôï. Nhöng neáu ngöôi laáy vôï, thì chaúng phaïm toäi gì; vaø neáu ngöôøi nöõ ñoàng trinh laáy choàng, thì cuõng chaúng phaïm toäi gì. Song nhöõng ngöôøi cöôùi gaû seõ coù söï khoù khaên veà xaùc thòt, vaø toâi muoán cho anh em khoûi söï ñoù.” (I Cor 7:25-28, phaàn nhaán maïnh ñöôïc theâm vaøo)
Khoâng nghi ngôø laø Phaoloâ ñang chæ veà nhöõng ngöôøi ly dò trong phaân ñoaïn naøy. OÂng khuyeân ngöôøi ñaõ laäp gia ñình, ngöôøi chöa laäp gia ñình vaø ngöôøi ñaõ ly dò cöù duy trì tình traïng hieän taïi cuûa hoï vì söï baét bôù Cô ñoác nhaân phaûi chòu thôøi ñoù. Tuy nhieân, Phaoloâ tuyeân boá roõ raøng ngöôøi ñaõ ly dò vaø trinh nöõ khoâng phaïm toäi neáu hoï laäp gia ñình.
Löu yù Phaoloâ khoâng cho nhöõng ngöôøi ly dò taùi hoân laø sai luaät. OÂng khoâng noùi vieäc taùi hoân chæ ñöôïc pheùp neáu ngöôøi ly dò cho bieát söï voâ toäi cuûa mình trong söï ly dò tröôùc ñoù. (Vaø ngöôøi naøo ñuû thaåm quyeàn ñeå phaùn xeùt moät vieäc nhö vaäy hôn laø chính Ñöùc Chuùa Trôøi?). OÂng khoâng noùi vieäc taùi hoân chæ cho pheùp nhöõng ngöôøi ñaõ ly dò tröôùc khi ñöôïc cöùu. Khoâng, oâng chæ noùi vieäc taùi hoân khoâng laø toäi vôùi nhöõng ngöôøi ñaõ töøng ly dò.
Phaoloâ Coù Deã Daõi Veà Vaán Ñeà Ly Dò Khoâng?
(Was Paul Soft on Divorce?)
Vì Phaoloâ taùn thaønh chính saùch ñaày aân suûng veà vieäc taùi hoân, nhö vaäy nghóa laø oâng deã daõi veà vaán ñeà ly dò khoâng? Khoâng, Phaoloâ choáng ñoái roõ raøng vieäc ly dò noùi chung. Tröôùc ñoù cuõng trong cuøng phaân ñoaïn cuûa thö thöù nhaát cho ngöôøi Coârinhtoâ, oâng ñaët moät luaät ly dò phuø hôïp vôùi vieäc gheùt ly dò cuûa Ñöùc Chuùa Trôøi:
“Veà nhöõng keû ñaõ cöôùi gaû roài, thì toâi, nhöng chaúng phaûi toâi, beøn laø Chuùa, truyeàn raèng vôï khoâng neân lìa boû choàng, (ví baèng ñaõ phaân reõ nhau, thì neân ôû vaäy ñöøng laáy choàng khaùc; hay laø phaûi laïi hoøa thuaän vôùi choàng mình), coøn choàng cuõng khoâng neân ñeå vôï. Ñeán nhö nhöõng keû khaùc, chaúng phaûi Chuùa, song laø chính toâi baûo hoï raèng: Neáu ngöôøi anh em naøo coù vôï ngoaïi ñaïo baèng loøng ôû ñôøi vôùi mình, thì khoâng neân ñeå boû. Laïi neáu moät ngöôøi ñaøn baø coù choàng ngoaïi ñaïo baèng loøng ôû ñôøi vôùi mình, thì vôï cuõng khoâng neân lìa choàng. Bôûi vì, choàng khoâng tin Chuùa, nhaân vôï mình ñöôïc neân thaùnh, vôï khoâng tin Chuùa, nhaân choàng mình tin Chuùa ñöôïc neân thaùnh; baèng chaúng vaäy, con caùi anh em neân chaúng saïch, song nay ñeàu laø thaùnh. Neáu keû khoâng tin Chuùa muoán phaân reõ, thì cho phaân reõ: Trong côn ñoù, ngöôøi anh em hay laø ngöôøi chò em chaúng phaûi caàm buoäc gì. Ñöùc Chuùa Trôøi ñaõ goïi anh em aên ôû trong söï bình an. Hôõi keû laøm vôï kia, bieát ñaâu ngöôi seõ cöùu ñöôïc choàng mình? Hôõi keû laøm choàng kia, bieát ñaâu ngöôi seõ cöùu ñöôïc vôï mình?
Roát laïi, ai naáy phaûi aên ôû theo ôn Chuùa ñaõ ban cho mình, vaø theo nhö Ñöùc Chuùa Trôøi ñaõ goïi. AÁy ñoù laø ñieàu toâi daïy trong heát thaûy caùc Hoäi thaùnh. Coù ngöôøi naøo ñaõ chòu pheùp caét bì roài ñöôïc goïi chaêng? Neân cöù giöõ caét bì vaäy. Coù ngöôøi naøo chöa chòu pheùp caét bì maø ñöôïc goïi chaêng? thì chôù chòu pheùp caét bì. (I Cor 7:10-17)
Löu yù tröôùc heát Phaoloâ noùi veà nhöõng ngöôøi tin ñaõ laäp gia ñình vôùi ngöôøi tin. Dó nhieân hoï khoâng neân ly dò vaø Phaoloâ xaùc nhaän ñaây khoâng phaûi laø söï daïy doã cuûa oâng nhöng cuûa Chuùa. Ñieàu naøy chaéc thoáng nhaát vôùi moïi ñieàu chuùng ta ñaõ xem xeùt theâm trong Kinh Thaùnh.
Ñaây laø choã taïo neân söï thuù vò. Phaoloâ raát thöïc teá nhaän bieát ngay caû tín ñoà coù theå ly dò trong moät soá tröôøng hôïp. Neáu ñieàu naøy xaõy ra, Phaoloâ xaùc nhaän ngöôøi ly dò ngöôøi phoái ngaãu mình cöù neân ôû vaäy hoaëc giaûi hoøa vôùi choàng hoaëc vôï mình. (Maëc daàu Phaoloâ ñöa ra nhöõng höôùng daãn cuï theå naøy cho caùc baø vôï, toâi cho laø cuøng luaät naøy neân ñöôïc aùp duïng cho caùc oâng choàng).
Laïi, ñieàu Phaoloâ vieát khoâng laøm chuùng ta ngaïc nhieân. Tröôùc heát oâng ñöa ra luaät cuûa Ñöùc Chuùa Trôøi lieân quan ñeán vieäc ly dò, nhöng thoâng minh ñuû ñeå bieát luaät cuûa Ñöùc Chuùa Trôøi khoâng luoân ñöôïc vaâng lôøi. Vì vaäy khi toäi ly dò xaõy ra giöõa hai keû tin, oâng ñöa ra nhöõng höôùng daãn theâm. Ngöôøi ñaõ ly dò ngöôøi phoái ngaãu mình neân cöù ôû vaäy hoaëc laøm hoøa cuøng choàng hoaëc vôï mình. Ñieàu naøy chaéc laø ñieàu toát nhaát trong tröôøng hôïp ly dò giöõa hai tín nhaân. Cho ñeán chöøng caû hai vaãn cöù ôû trong tình traïng ôû vaäy, vaãn coøn coù hy voïng laøm hoaø, vaø ñieàu naøy coù theå laø ñieàu toát nhaát. Tuy nhieân neáu moät trong hai ñaõ taùi hoân thì chaám döùt hy voïng vaø khaû naêng laøm hoøa ñoù (Vaø roõ raøng, neáu hoï ñaõ phaïm toäi khoâng theå tha bôûi vieäc ly dò, thì khoâng lyù do gì khieán Phaoloâ noùi hoï cöù ôû vaäy hoaëc laøm hoøa).
Baïn coù nghó Phaoloâ ñuû thoâng minh ñeå bieát söï chæ thò thöù hai cuûa oâng cho nhöõng tín nhaân ly dò khoâng luoân ñöôïc vaâng lôøi khoâng? Toâi nghó nhö vaäy. Coù theå oâng khoâng theâm chæ thò naøo cho nhöõng tín nhaân ly dò vì oâng troâng ñôïi nhöõng tín nhaân thaät seõ vaâng theo chæ thò ñaàu vaø khoâng ly dò, nhö vaäy chæ trong vaøi tröôøng hôïp hieám hoi thì chæ thò thöù hai cuûa oâng môùi caàn thieát. Chaéc chaén nhöõng ngöôøi thaät söï böôùc theo Christ, neáu coù nan ñeà hoân nhaân, ñaõ laøm taát caû moïi ñieàu coù theå ñeå baûo veä hoân nhaân hoï. Vaø chaéc chaén moät tín nhaân, sau moïi noã löïc baûo veä hoân nhaân mình thaáy khoâng coù söï thay theá naøo khaùc ngoaøi vieäc ly dò, tín nhaân ñoù chaéc khoâng phaûi hoå theïn vaø öôùc muoán toân kính Ñaáng Christ seõ khieán khoâng maøng ñeán vieäc taùi hoân ai khaùc vaø vaãn hy voïng laøm hoaø. Ñoái vôùi toâi döôøng nhö nan ñeà thaät trong Hoäi thaùnh hieän ñaïi lieân quan ñeán vieäc ly dò laø vì coù moät tæ leä cao nhöõng tín nhaân giaû laø nhöõng keû khoâng tin thaät vaø thuaän phuïc Chuùa Gieâ-su.
Roõ raøng vôùi ñieàu Phaoloâ vieát trong I Coârinhtoâ 7 laø Ñöùc Chuùa Trôøi coù söï troâng ñôïi ôû nhöõng keû tin coù Thaùnh Linh cö truù trong mình hôn laø troâng ñôïi töø moät ngöôøi khoâng tin. Nhö ñaõ ñoïc, Phaoloâ vieát keû tin khoâng neân ly dò ngöôøi phoái ngaãu khoâng tin cuûa mình chöøng naøo ngöôøi ñoù coøn saún loøng soáng cuøng mình. Laïi moät laàn nöõa, söï chæ thò naøy khoâng laøm chuùng ta ngaïc nhieân, khi noù hoaøn toaøn phuø hôïp moïi ñieàu chuùng ta ñaõ ñoïc trong Kinh Thaùnh veà vaán ñeà naøy. Ñöùc Chuùa Trôøi choáng laïi vieäc ly dò. Tuy nhieân, Phaoloâ noùi tieáp laø neáu ngöôøi khoâng tin ñoù muoán ly dò, thì ngöôøi tin ñöôïc pheùp ñoàng yù. Phaoloâ bieát laø ngöôøi khoâng tin khoâng thuaän phuïc Ñöùc Chuùa Trôøi, vì vaäy oâng khoâng troâng ñôïi ngöôøi khoâng tin haønh xöû nhö moät ngöôøi tin. Toân xin pheùp theâm vaøo laø khi ngöôøi khoâng tin baèng loøng soáng vôùi ngöôøi tin, ñoù coù theå laø daáu hieäu chæ ra ngöôøi khoâng tin ñoù coù khaû naêng môû loøng vôùi Phuùc Am hoaëc ngöôøi tin ñoù seõ sa ngaõ hay laø moät Cô ñoác nhaân giaû maïo.
Giôø ñaây, ai coù theå noùi moät ngöôøi tin bò moät ngöôøi khoâng tin ly dò khoâng ñöôïc töï do taùi hoân? Phaoloâ khoâng heà noùi ñieàu naøo nhö vaäy, nhö oâng ñaõ noùi trong tröôøng hôïp hai ngöôøi tin ñaõ ly dò. Chuùng ta coù leõ thaéc maéc taïi sao Ñöùc Chuùa Trôøi choáng laïi vieäc taùi hoân cuûa moät tín nhaân ñaõ bò moät ngöôøi khoâng tin ly dò. Caâu Kinh Thaùnh naøy coù muïc ñích gì? Tuy nhieân söï cho pheùp nhö vaäy roõ raøng nghòch vôùi ñieàu Chuùa Gieâ-su noùi veà söï taùi hoân” Ai laáy moät ngöôøi ñaøn baø bò ly dò laø phaïm toäi ngoaïi tình” (Mathiô 5:32). Ñieàu naøy laïi khieán toâi ngôø laø chuùng ta ñaõ giaûi nghóa sai ñieàu Chuùa Gieâ-su coá truyeàn thoâng.
Nan Ñeà (The Problem)
Chuùa Gieâ-su, Moâise vaø Phaoloâ roõ raøng ñeàu ñoàng yù ly dò laø moät daáu hieäu toäi loãi veà phía moät phía hoaëc caû hai phía. Taát caû ñeàu nhaát quyeát choáng laïi vieäc ly dò noùi chung. Nhöng ñaây laø nan ñeà cuûa chuùng ta: laøm theá naøo chuùng ta noái keát ñieàu Moâise vaø Phaoloâ noùi veà vieäc taùi hoân vôùi ñieàu Chuùa Gieâ-su noùi veà ñieàu naøy? Chuùng ta neân troâng ñôïi hoï neân haøi hoøa nhau vì taát caû ñieàu ñöôïc Ñöùc Chuùa Trôøi thaàn caûm ñeå noùi nhöõng ñieàu ñoù.
Chuùng ta haõy xem xeùt kyõ ñieàu Chuùa Gieâ-su ñaõ noùi vaø xem Ngaøi ñang noùi vôùi ai. Hai laàn trong Phuùc Am Mathiô chuùng ta thaáy Chuùa Gieâ-su noùi veà vaán ñeà ly dò vaø taùi hoân. Moät laàn trong Baøi giaûng treân nuùi vaø moät laàn khi Ngaøi bò moät soá ngöôøi Pharisi ñaët caâu hoûi. Chuùng ta haõy baét ñaàu baèng cuoäc ñoái thoaïi cuûa Chuùa Gieâ-su vôùi nhöõng ngöôøi Pharisi naøy:
“Ngöôøi Pha-ri-si beøn ñeán gaàn ñeå thöû Ngaøi, maø raèng: Khoâng cöù vì côù gì ngöôøi ta coù pheùp ñeå vôï mình chaêng? Ngaøi traû lôøi raèng: Caùc ngöôi haù chöa ñoïc lôøi cheùp veà Ñaáng Taïo Hoùa, hoài ban ñaàu, döïng neân moät ngöôøi nam, moät ngöôøi nöõ, vaø coù phaùn raèng: Vì côù ñoù ngöôøi nam seõ lìa cha meï, maø dính díu vôùi vôï mình; hai ngöôøi seõ cuøng neân moät thòt hay sao? Theá thì, vôï choàng khoâng phaûi laø hai nöõa, nhöng moät thòt maø thoâi. Vaäy, loaøi ngöôøi khoâng neân phaân reõ nhöõng keû maø Ñöùc Chuùa Trôøi ñaõ phoái hieäp! Hoï laïi hoûi Ngaøi raèng: Vaäy chôù sao Moâi-se ñaõ daïy laäp tôø ñeå ñaëng ñeå vôï ñi? Ngaøi phaùn raèng: Vì côù loøng caùc ngöôi cöùng coûi, neân Moâi-se cho pheùp ñeå vôï; nhöng, luùc ban ñaàu, khoâng coù nhö vaäy ñaâu. Vaû, ta phaùn cuøng caùc ngöôi, neáu ai ñeå vôï mình khoâng phaûi vì côù ngoaïi tình, vaø cöôùi vôï khaùc, thì ngöôøi aáy phaïm toäi taø daâm; vaø heã ai cöôùi ngöôøi bò ñeå, thì phaïm toäi ngoaïi tình.” (Mathiô 19:3-9)
Trong suoát cuoäc ñoái thoaïi vôùi Chuùa Gieâ-su, ngöôøi Pharisi ñeà caäp ñeán moät phaàn luaät Moâise maø toâi ñaõ ñeà caäp tröôùc ñaây laø Phuïc 24:1-4 ñöôïc vieát:
“Neáu moät ngöôøi ñaøn oâng cöôùi vôï roài khoâng thoaû loøng vì thaáy vôï coù ñieàu gì khoâng vöøa yù mình, ngöôøi aáy coù theå vieát moät tôø ly dò ñöa cho vôï roài baûo vôï ra khoûi nhaø mình…” (Phuïc 24:1, phaàn nhaán maïnh ñöôïc theâm vaøo)
Trong thôøi Chuùa Gieâ-su, coù hai tröôøng phaùi tö töôûng lieân quan ñeán ñieàu goïi laø “khoâng vöøa yù mình”. Khoaûng 20 naêm tröôùc ñoù, moät rabi teân laø Hillel daïy söï khoâng vöøa yù laø söï khaùc bieät khoâng theå hoøa hôïp. Ñeán thôøi Chuùa Gieâ-su tranh luaän vôùi ngöôøi Pharisi, söï giaûi nghóa cuûa “Hillel” trôû thaønh qua töï do, cho pheùp ly dò vì “baát cöù lyù do naøo” nhö caâu hoûi cuûa ngöôøi Pharisi vôùi Chuùa Gieâ-su cho thaáy. Moät ngöôøi coù theå ly dò vôï neáu coâ naáu chaùy buoåi aên toái cuûa anh, neâm thöùc aên hôi maën, xoeø vaùy ôû nôi coâng coäng khoûi ñaàu goái, xoaõ toùc, noùi chuyeän vôùi ngöôøi nam khaùc, noùi ñoâi ñieàu khoâng töû teá vôùi meï choàng, hoaëc laø khoâng coøn treû ñeïp nöõa. Ngöôøi nam thaäm chí coù theå ly dò vôï neáu anh thaáy coù ai ñoù loâi cuoán hôn, vì vaäy khieán cho vôï anh thaønh “khoâng vöøa yù”.
Moät rabi noåi tieáng khaùc laø Shammai, ngöôøi soáng tröôùc thôøi Hillel daïy raèng söï “khoâng vöøa yù” chæ laø nhöõng ñieàu raát phi ñaïo ñöùc, chaúng haïn nhö ngoaïi tình. Baïn coù theå ñoaùn laø, giöõavoøng nhöõng ngöôøi Pharisi trong thôøi Chuùa Gieâ-su, söï giaûi nghóa töï do cuûa Hillel thoâng duïng hôn. Ngöôøi Pharisi soáng vaø daïy ly dò laø hôïp phaùp vì baát cöù lyù do naøo, vì vaäy ly dò traøn lan. Vaø nhöõng ngöôøi Pharisi, theo caùch pharisi ñieån hình cuûa hoï, nhaán maïnh taàm quan troïng cuûa vieäc cho vôï tôø ly hoân khi ly dò coâ, vaø nhö vaäy thì “khoâng phaïm luaät Moâise”.
Ñöøng Queân Chuùa Gieâ-su Ñang Noùi Cho Nhöõng Ngöôøi Pharisi
(Don’t Forget that Jesus was Speaking to Pharisees)
Vôùi boái caûnh naøy trong ñaàu, chuùng ta coù theå hieåu roõ ñieàu Chuùa Gieâ-su choáng ñoái. Tröôùc maët Ngaøi laø moät nhoùm giaùo sö toân giaùo giaû hình, neáu khoâng phaûi laø taát caû thì nhieàu ngöôøi trong hoï ñaõ ly dò vôï moät hoaëc nhieàu laàn vaø chaéc haún vaäy vì hoï tìm ñöôïc nhöõng ngöôøi baïn haáp daãn hôn. (Toâi nghó khoâng ngaãu nhieân khi lôøi Chuùa Gieâ-su veà ly dò trong Baøi giaûng treân nuùi tieáp theo ngay sau lôøi khuyeán caùo cuûa Ngaøi veà töï duïc, cuõng ñöôïc goïi ñoù laø moät hình thöùc ngoaïi tình). Tuy nhieân, hoï ñang töï bieän hoä, xaùc nhaän laø ñaõ giöõ luaät Moâise.
Caâu hoûi cuûa hoï töï phoâ baøy xu höôùng cuûa hoï. Hoï roõ raøng tin moät ngöôøi coù theå ly dò vôï vì baát cöù lyù do naøo. Chuùa Gieâ-su ñaõ phoâ ra hieåu bieát khieám khuyeát cuûa hoï vôùi yù ñònh cuûa Ñöùc Chuùa Trôøi cho hoân nhaân baèng caùch duøng lôøi Moâise noùi veà hoân nhaân trong Saùng theá kyù ñoaïn 2. Ñöùc Chuùa Trôøi khoâng heà ñònh seõ coù baát cöù söï ly dò naøo ñöøng noùi chi laø ly dò “vì baát cöù lyù do naøo”, tuy nhieân nhöõng laõnh ñaïo Israel ñang ly dò vôï nhö nhöõng thieáu nieân “ñoåi boà” vaäy!
Toâi ngôø nhöõng ngöôøi Pharisi ñaõ bieát laäp tröôøng cuûa Chuùa Gieâ-su veà vieäc ly dò khi Ngaøi noùi coâng khai tröôùc ñoù. Vì vaäy hoï saün saøng vôùi lôøi baùc boû “Hoï laïi hoûi Ngaøi raèng: Vaäy chôù sao Moâi-se ñaõ daïy laäp tôø ñeå ñaëng ñeå vôï ñi?” (Mathiô 19:7)
Caâu hoûi naøy laïi baøy toû khuynh höôùng cuûa hoï. Noù ñöôïc dieãn ñaït theo caùch nhö laø Moâise ñang truyeàn leänh ngöôøi nam ly dò vôï khi phaùt hieän moät “ñieàu khoâng vöøa yù” vaø ñoøi moät tôø ly hoân hôïp phaùp. Nhöng nhö chuùng ta bieát khi ñoïc Phuïc Truyeàn 24:1-4, ñoù khoâng phaûi laø ñieàu Moâise noùi. OÂng chæ ñang saép xeáp vieäc taùi hoân laàn ba cuûa moät ngöôøi nöõ, ngaên caám coâ khoâng ñöôïc taùi hoân vôùi ngöôøi choàng ñaàu tieân.
Vì Moâise ñeà caäp ñeán vieäc ly dò, ly dò phaûi ñöôïc pheùp vì moät soá lyù doù. Nhöng löu yù ñoäng töø Chuùa Gieâ-su duøng ra sao trong söï ñaùp lôøi cuûa Ngaøi, ñöôïc pheùp, ngöôïc vôùi söï choïn ñoäng töø cuûa ngöôøi Pharisi laø truyeàn leänh. Moâise cho pheùp ly dò, oâng khoâng heà truyeàn leänh laøm ñieàu naøy. Lyù do Moâise cho pheùp ly dò laø vì loøng cöùng coûi cuûa ngöôøi Israel. Ñoù laø, Ñöùc Chuùa Trôøi cho pheùp ly dò nhö moät söï nhöôïng boä ñaày thöông xoùt vôùi toäi loãi con ngöôøi. Ngaøi bieát con ngöôøi seõ khoâng chung thuûy vôùi ngöôøi phoái ngaãu mình. Ngaøi bieát seõ coù nhöõng söï voâ luaân. Ngaøi bieát loøng ngöôøi ta seõ bò tan naùt. Vaø vì vaäy Ngaøi cho pheùp ly dò. Ñoù khoâng phaûi laø ñieàu ngaøi döï ñònh töø ban ñaàu, nhöng toäi loãi khieán noù trôû neân caàn thieát.
Keá ñeán, Chuùa Gieâ-su thieát laäp luaät cuûa Ñöùc Chuùa Trôøi cho ngöôøi Pharisi, ñònh nghóa ñieàu “khoâng vöøa yù” cuûa Moâise caùch roõ raøng laø “Baát cöù ngöôøi naøo ly dò vôï, neáu khoâng bôûi phaïm toäi taø daâm, vaø cöôùi moät ngöôøi ñaøn baø khaùc thì phaïm toäi ngoaïi tình” (Math 19:9, phaàn nhaán maïnh ñöôïc theâm vaøo). Trong maét Ñöùc Chuùa Trôøi, phaïm toäi taø daâm laø moät lyù do chính ñaùng cho ngöôøi nam ly dò vôï. Toâi coù theå hieåu ñieàu naøy. Ngöôøi nam hay ngöôøi nöõ seõ laøm gì sæ nhuïc hôn cho ngöôøi phoái ngaãu cuûa mình? Khi moät ngöôøi phaïm toäi ngoaïi tình hay yeâu ñöông traêng gioù, ngöôøi ñoù truyeàn thoâng moät söù ñieäp khuûng khieáp. Vaø chaéc chaén Chuùa Gieâ-su khoâng chæ noùi veà phaïm toäi ngoaïi tình khi Ngaøi duøng töø “phaïm toäi taø daâm”. Chaéc chaén nuï hoân noàng naøn hoaëc aâu yeám moät ngöôøi naøo ñoù coù theå laø moät söï phaïm toäi taø daâm nhuïc nhaõ, cuõng nhö vieäc xem nhöõng hình aûnh khieâu daâm, nhöõng moái quan heä tính duïc ñoàng giôùi cuõng vaäy. Haõy nhôù Chuùa Gieâ-su ñaët töï duïc ngang baèng toäi ngoaïi tình trong Baøi giaûng treân nuùi cuûa Ngaøi.
Chuùng ta ñöøng queân Chuùa Gieâ-su ñang noùi vôùi ai – vôùi nhöõng ngöôøi Pharisi ñang ly dò vôï vì baát cöù lyù do naøo vaø mau choùng taùi hoân, chöù khoâng phaûi vôùi ngöôøi chöa töøng phaïm toäi ngoaïi tình, Ñöùc Chuùa Trôøi caám, keûo e hoï phaïm vaøo ñieàu raên thöù baûy cuûa Ngaøi. Chuùa Gieâ-su ñang noùi cuøng hoï laø hoï ñang löøa gaït chính mình. Ñieàu hoï ñang laøm chaúng khaùc gì phaïm toäi ngoaïi tình. Vaø ñieàu naøy taïo neân moät caûm giaùc hoaøn haûo. Baát cöù ai thaønh thaät ñeàu coù theå thaáy moät ngöôøi nam ly dò vôï ñeå coù theå laáy ngöôøi nöõ khaùc ñang laøm ñieàu ngöôøi phaïm toäi ngoaïi tình laøm nhöng vôùi veû beà ngoaøi coù veû hôïp phaùp hôn.
Giaûi Phaùp (The Solution)
Ñaây laø chìa khoùa ñeå haøi hoøa giöõa Chuùa Gieâ-su, Moâise vaø Phaoloâ. Chuùa Gieâ-su ñôn giaûn ñang phoâ baøy söï giaû hình cuûa ngöôøi Pharisi. Ngaøi khoâng ra moät luaät caám baát cöù söï taùi hoân naøo. Neáu vaäy, Ngaøi ñang maâu thuaån vôùi Moâise vaø Phaoloâ, laø ñang taïo ra moät tình traïng roái raém cho haøng trieäu ngöôøi ly dò vaø taùi hoân. Neáu Chuùa Gieâ-su ñaët ra luaät cho söï taùi hoân thì chuùng ta neân noùi gì cho nhöõng ngöôøi ñaõ ly dò vaø taùi hoân tröôùc khi hoï nghe luaät cuûa Chuùa Gieâ-su? Chuùng ta seõ noùi hoï ñang soáng trong moái quan heä ngoaïi tình vaø bieát laø Kinh Thaùnh khuyeán caùo khoâng coù moät keû ngoaïi tình naøo ñöôïc thöøa höôûng nöôùc Ñöùc Chuùa Trôøi (ICor 6:9-10), vaø höôùng daãn hoï laïi ly dò sao? Nhöng khoâng phaûi Ñöùc Chuùa Trôøi gheùt söï ly dò sao?
Chuùng ta seõ noùi hoï phaûi chaám döùt quan heä tình duïc vôùi ngöôøi phoái ngaãu hoï cho ñeán khi ngöôøi phoái ngaãu tröôùc ñoù qua ñôøi ñeå traùnh vieäc ñeàu ñaën phaïm toäi ngoaïi tình sao? Nhöng khoâng phaûi Phaoloâ caám nhöõng caëp vôï choàng khoâng ñöôïc pheùp töø choái söï quan heä tình duïc sao? Vaø khoâng phaûi söï khuyeân nhuû nhö vaäy daãn ñeán nhöõng caùm doå tình duïc vaø thaäm chí aáp uû öôùc muoán cho ngöôøi phoái ngaãu tröùôc ñoù qua ñôøi sao?
Chuùng ta phaûi noùi nhöõng ngöôøi nhö vaäy ly dò vôï choàng hieän taïi cuûa hoï vaø taùi hoân vôùi ngöôøi phoái ngaãu tröôùc ñoù (nhö moät soá ngöôøi thöôøng baøo chöõa) laø ñieàu bò caám döôùi luaät cuûa Moâise trong Phuïc Truyeàn 24:1-4 sao?
Coøn nhöõng ngöôøi ly dò khoâng ñöôïc taùi hoân thì sao? Neáu hoï chæ ñöôïc pheùp taùi hoân khi ngöôøi phoái ngaãu tröôùc ñoù cuûa hoï phaïm toäi taø daâm, ai seõ laø ngöôøi chòu traùch nhieäm quyeát ñònh xem ñoù coù thaät laø phaïm toäi taø daâm khoâng? Ñeå ñöôïc taùi hoân, moät soá ngöôøi seõ bò yeâu caàu chöùng minh laø ngöôøi phoái ngaãu tröôùc ñoù cuûa hoï chæ ñoäng loøng duïc, trong khi nhöõng ngöôøi khaùc caàn ñöa ra nhöõng chöùng cöù veà vieäc traêng gioù cuûa ngöôøi phoái ngaãu tröôùc ñoù cuûa mình phaûi khoâng?
Nhö toâi ñaõ hoûi tröôùc ñaây, coøn tröôøng hôïp ngöôøi phoái ngaãu tröôùc ñoù phaïm toäi ngoaïi tình vì laäp gia ñình cuøng moät ngöôøi khoâng chòu quan heä tính duïc thì sao? Coù coâng baèng khoâng neáu ngöôøi khoâng chòu quan heä tính duïc trong hoân nhaân naøy ñöôïc pheùp taùi hoân trong khi ngöôøi phaïm toäi ngoaïi tình thì khoâng ñöôïc pheùp?
Coøn veà ngöôøi phaïm toäi thoâng daâm tröôùc hoân nhaân thì theá naøo? Khoâng phaûi laø söï thoâng